1. Przygotowanie do egzamnu pisemnego - krok I

Już znasz utwory, których tytuł podano w spisie. Co jednak zrobić, jeśli trzeba zapoznać się z wybranymi dziełami jakiegoś autora, a nie są one wymienione?
Jeśli informator podaje, że należy zaznajomić się z wybranymi utworami, na przykład twórcy X, to oprócz kilku przeczytanych i przemyślanych przez ciebie tekstów tego twórcy, dobrze jest znać ogólne założenia epoki, w jakiej żył i jaką reprezentuje. Należy także poznać jego najważniejsze założenia twórcze, światopoglądowe, jak również istotne zdarzenia biograficzne, mogące mieć wpływ na myślenie o artyście i jego dziele. Wiedza taka jest absolutnie niezbędna, gdy podjąłeś decyzję pisania pracy na poziomie rozszerzonym. Może się zdarzyć, że otrzymasz do analizy tekst, którego nie omawiałeś na lekcji, ale znając autora i analizując inne jego utwory, oswoiłeś się z nim na tyle, że nie popełnisz rażącego błędu interpretacyjnego.
Jeśli zdajesz egzamin w rozszerzonej formule, musisz liczyć się z faktem pracy na nieznanym tekście (spoza listy), ale utrzymanym w znanej konwencji lub poetyce.
Nie idź na skróty. Takim działaniem, na nowej maturze prowadzącym na manowce, jest czytanie tzw. bryków, streszczeń itp. Nie rób tego, a w każdym razie nie zastępuj czytania właściwej lektury tzw. opracowaniem.
W czasie egzaminu masz przecież pracować z tekstem literackim, a nie z jego namiastką. Jeśli jest to fragment większej całości, musisz go umieć umiejscowić w szerszym kontekście, jakim jest cały utwór. Powinieneś umieć odnieść go do innych tekstów literackich lub tekstów kultury, jeśli będzie tego wymagało polecenie. Nie zrobisz tego, znając tylko streszczenia. Osoba streszczająca, sama wyciąga wnioski i nadaje sens utworowi. Nie daje ci szans na myślenie, a jedynie skazuje na zapamiętywanie faktów. Co będzie, gdy rozleniwiony przez brykowe mądrości w pigułce, będziesz musiał na egzaminie samodzielnie wnioskować i interpretować utwór? A przecież takie wymogi stawia przed tobą nowa matura.
Na poziomie podstawowym powinieneś samodzielnie odczytywać tekst głównie na poziomie idei. Zwracam uwagę na słowo głównie. Temat zmusi cię np. do takich czynności jak: analizowanie, interpretowanie, porównywanie, komentowanie tekstów, charakteryzowanie bohatera lub jego kreacji, języka utworu, prądu lub zjawiska typowego dla epoki. Powinieneś umieć przedstawić własne refleksje związane z problemem, jaki niesie podany do odczytania tekst.
Na poziomie rozszerzonym powinieneś odczytać utwór lub jego fragment zarówno na poziomie idei, jak i organizacji. Oznacza to, że powinieneś umieć nie tylko rozpoznać problematykę podanego utworu, odczytać zawarte w nim treści dosłowne i ukryte, ale także odczytać funkcję, jaką te treści pełnią. Powinieneś umieć znajdować związki między strukturą tekstu i jego sensem w odniesieniu do kontekstów kulturowych, jakie stanowi: filozofia, sztuka, historia, religia.

O ile poziom podstawowy głównie koncentruje się na tym, co jest tematem przedstawienia, o tyle poziom rozszerzony każe odpowiedzieć na pytania:
* dlaczego tak ten problem przedstawiono?
* czemu to miało służyć (ważny kontekst epoki)?
* jak artysta sobie z tym problemem poradził (snujesz hipotezy na temat, dlaczego twórca użył takich a nie innych środków wyrazu artystycznego i jaki to ma wpływ na znaczenie tekstu).